نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق، خطراتی که باید بدانید!

تجهیزات اعلام حریق نقش بسیار مهمی در اطفا حریق و خاموش کردن آتش دارند. زمان حساس‌ترین موضوع در خصوص خاموش کردن آتش است؛ چرا که اگر بتوان آتش و حریق را در زمان مناسب خاموش کرد از خطرات و دیگر مسائل جلوگیری می‌شود.

اما در این بین، خطراتی نیز ممکن است مکان مد نظر شما و کل سیستم اعلام حریق را تهدید کند. با اطلاع از این خطرات می توانید از بروز حوادث تا حد زیادی جلوگیری کنید. برای آشنایی با این خطرات، لازم است ابتدا با نحوه عملکرد انواع مختلف سیستم اعلام حریق آشنا شوید.

نحوه عملکرد سیستم اعلام حریق، خطراتی که باید بدانید!

سیستم اعلام حریق چیست؟

همانطور که از اسم سیستم اعلام حریق مشخص است وظیفه اصلی و مهم آن اعلام کردن خطر آتش سوزی از طریق آژیر، چراغ‌های چشمک زن و دیگر موارد است. تمامی سیستم‌های اعلام حریق از دتکتور‌ها برخوردار هستند. دتکتور‌ها به انواع دود یا حرارت حساسیت بسیار بالایی نشان می‌دهند. سیستم اعلام حریق علاوه بر دتکتورها از وسیله‌ها و مجموعه‌‌ای از قطعات دیگر تشکیل شده است.

انواع سیستم اعلام حریق

سیستم‌های اعلام حریق به طور کلی به چند دسته تقسیم می‌شوند. در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

سیستم های اعلام حریق خانگی

این نوع از سیستم‌ها به دود بسیار حساس بوده و دارای یک عدد آژیر کوچک در داخل کاشف است. این نوع سیستم، معمولا از باطری یا برق شهری تغذیه می‌شود. این سیستم‌ها مناسب برای ساختمان‌های یک طبقه‌ای بوده و برای ساختمان‌های بیش از یک طبقه مناسب نیست. نکته بسیار مهم برای این نوع از سیستم‌ها، نصب به صورت کاملا صحیح است و باید و در زمان مناسب سرویس شوند.

سیسستم های کشف واعلام حریق خودکار معمولی

سیستم‌های کشف و اعلام حریق خودکار معمولی، از یک مرکز کنترل‌کننده و صفحه نشان‌دهنده، شستی‌ها، کاشف‌ها و وسایل هشدار دهنده حریق تشکیل شده است. مرکز کنترل این نوع از سیستم‌ها به برق باتری مجهز هستند.

سیستم های کشف و اعلام حریق خودکار با قابلیت آدرس دهی

این نوع از سیستم‌ها از یک مرکز کنترل کننده و صفحه نشان دهنده، شستی‌ها، کاشف‌ها و وسایل مربوط به هشدار دهنده حریق تشکیل شده است. مرکز کنترل این نوع از سیستم‌ها از برق شهری تغذیه می‌شود و علاوه بر آن به برق شهری نیز متصل است. در این سیستم‌ها مدارها به صورت حلقوی هستند؛ یعنی دو رشته سیم از خروجی هر یک از مدارها خارج شده که پس از نصب کاشف‌ها با شستی‌ها روی آن مجددا وارد ورودی‌های مدار در دستگاه مرکزی می‌شوند. همین امر موجب تشکیل یک حلقه لوپ می‌شود. این نوع سیستم‌ها، از سایر انواع دستگاه های اعلام آتش، در تشخیص علائم کاذب و نشان دادن مکان دقیق کاشف یا شستی عملکرد بسیار قوی‌تری دارد.

سیستم اعلام و اطفا حریق

امروزه با توجه به رشد و پیشرفت تکنولوژی، سیستم‌های مربوط به امنیت و جلوگیری از خطرات نیز به مراتب ارتقا یافته است. به همین منظور سیستم‌های مربوط به اعلام و اطفا حریق مانند دیگر تکنولوژی‌ها پیشرفت چشمگیری داشته است. همانطور که می‌دانید، سیستم اعلام و اطفا حریق نیز به طور کلی به چند دسته تقسیم می‌شوند.

• سیستم اعلام حریق خودکار غیر آنالوگ

در سیستم‌های اعلام حریق خودکار غیر آنالوگ، تصمیم گیرنده اصلی در اعلام حریق، کاشف آن است.

• سیستم اعلام حریق خودکار آنالوگ

در سیستم‌های اعلام حریق خودکار آنالوگ، تصمیم اصلی به عهده مرکز کنترل است.

• سیستم اعلام حریق خودکار آنالوگ پیشرفته

در سیستم‌های اعلام حریق خودکار آنالوگ پیشرفته، علائم دریافتی از قسمت کاشف‌ها توسط مرکز پردازش اطلاعات با داده‌هایی که از قبل در آن ذخیره شده مورد مقایسه قرار می‌گیرد که در صورت مطابقت با وضعیت حریق، اعلام حریق صورت می‌گیرد.

سیستم ‌های اعلام حریق از چه اجرایی تشکیل شده است؟

برای فهمیدن اینکه یک سیستم اعلام حریق چگونه کار می‌کند، لازم است که اجزا و قطعات مختلف آن را بشناسیم. سیستم‌های اعلام حریق به طور کلی اجزای مختلفی دارند که در ادامه به مهم‌ترین بخش‌های آن می‌پردازیم:

• شستی اعلام حریق
• تجهیزات هشدار دهنده
• دتکتور حرارتی
• دتکتور دود
• دستگاه پنل مرکزی

خطرات مربوط به طراحی سیستم های اعلام حریق

کارشناسان مربوط به آتش‌نشانی علاوه بر دانستن و شناخت کامل از سیستم‌های اعلام حریق باید دانش و مهارت‌های دیگری را نیز دانسته و فرا بگیرند تا خطرات مربوط به این حوزه را کاهش دهند. یکی از موضوع‌هایی که این افراد باید از آن اطلاعات کافی و کامل داشته باشند، خطرات مربوط به طراحی سیستم اعلام حریق است.

یکی از فاکتورهای بسیار مهم در ارزیابی ریسک آتش نشانی، ارزیابی ریسک خطر در طراحی سیستم‌های اعلام حریق است. برخی از روش‌هایی که برای ارزیابی ریسک خطر جهت طراحی سیستم اعلام حریق را شامل می‌شود، در ادامه آمده است:

مقاومت سازه در برابر آتش

سکلت سازه‌ها

کنترل نفوذ دود از قسمت‌های مختلف به قسمت‌های دیگر

ایجاد محفظه‌هایی برای تاسیسات الکتریکی و مکانیکی و غیره در ساختمان

محافظت و پوشش منافذ و درزها و سوراخ‌ها

ارزش جانی و مالی تصرف

ریسک آتش مواد سوختنی و کالاها در نقاط مختلف ساختمان در سیستم اعلام حریق

آب‌وهوای منطقه از جمله مسیر وزش و جریان باد

سیستم‌های اطفا اتوماتیک ساختمان و ارتباط آن با سیستم اعلام حریق

خطرات مربوط به طراحی سیستم های اعلام حریق

طریقه کار سیستم های اعلام حریق

کاشف‌های مربوط به سیستم‌های اعلام حریق به گونه‌ای طراحی شده‌اند که نسبت به دود، حرارت و شعله یا ترکیب‌های مختلفی از آن‌ها، واکنش نشان دهند. انتخاب برای نصب و مدل کاشف حریق بستگی به محیط و شرایط آن دارد که روش‌های مختلف طراحی را در نظر می‌گیرد.

به طور کلی کاشف‌های حریق نیز به چند دسته تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه به معرفی و روند عملکرد آن‌ها می‌پردازیم.

کاشف‌های حرارتی

کاشف‌های دودی یا ذرات

کاشف‌های شعله‌ای

کاشف‌های گازیاب

کاشف‌های لیزر

کاشف های حرارتی

کاشف‌های حریق از نوع حرارتی با توجه به مکانیسم و ساختمانی که به صورت اپتیکی یا حرارتی حریق را شناسایی می‌کنند، به طور کلی به دو دسته کاشف حرارتی ثابت و کاشف حرارتی متغیر تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه به روند کار کردن آن‌ها می‌پردازیم.

کاشف حرارتی ثابت

دستگاه‌هایی که دارای کاشف حرارتی ثابت هستند، در زمانی به کار می‌افتند که حرارت بسیار معینی برای تحریک کردن گیرنده آن ایجاد شده باشد. حد عمل این نوع کاشف‌ها به طور معمول ۱۳۵ درجه فارنهایت یا حدود ۶۰ درجه سانتیگراد است. حسگرهای موجود در کاشف‌های حرارتی ثابت می‌تواند دو نوع باشد. نوع اول فیوزی ذوب شونده یا فیوز‌های مبتنی بر خاصیت ترموکوپل یا همان بی متالیک است؛ البته در هر دو حالت یاد شده با دریافت حرارت بسیار کافی، باعث عمل و فعال شدن دستگاه می‌شود. با مقایسه این دو نوع، کاشف بی متالیک ارجحیت بسیار بالایی دارد؛ علت آن استفاده مجدد و دوباره آن پس از هر بار عمل کشف حریق است. قسمت متحرک بی متال در کشف‌های حرارتی ثابت به صورت دیسک مقعر است. این دیسک پس از افزایش درجه حرارت ناشی از حریق یک انبساط را به وجود می‌آورد که این موضوع باعث ایجاد جریان برق در مدار می‌شود.

کاشف حرارتی متغیر

در این نوع از کاشف‌ها هر گاه روند افزایش درجه حرارت هوای محدوده کاشف با روند قابل قبول دستگاه متناظر یک دیگر نباشند، دستگاه شروع به فعالیت می‌کند. در کاشف حرارتی متغییر، المنت‌های عمل کننده بر حسب سرعت تغییرات درجه حرارتی بین ۱۲-۱۵ درجه کلوین در هر دقیقه عمل می‌کنند. اگر سرعت افزایش، چیزی بیشتر از این دما باشد، دستگاه فعال شده و عملیات خود را انجام می‌دهد.

ساختمان فیزیکی این کاشف حرارتی به صورت یک لوله مسی یا محفظه بوده که هرگاه هوای داخل لوله‌های مسی یا محفظه بر اثر گرما منبسط شوند، فشار نیز بالا رفته و دیافراگم قابل انعطاف تحت فشار داخلی جریان برق قرار می‌گیرد. نکته مهم در ساختمان کاشف‌ها این است که محفظه کاملا بسته نبوده و برای حذف خطای ناشی از تغییرات فشار هوا در محیط و جلوگیری از اعلام حریق کاذب، روزنه کوچیکی برای قسمت دیافراگم تعبیه شده است.

کاشف های حریق از نوع دودی ( ذرات)

کاشف‌های حریق از نوع دودی بر اساس ذرات خاص از آتش سوزی در محیط‌ها به کار گرفته می‌شوند که در حالت کلی به دو دسته تقسیم بندی می‌شوند.

کاشف یونیزه

کاشف فتوالکتریک

کاشف یونیزه

کاشف‌های یونیزه طوری طراحی شده‌اند که می‌توانند ذرات 0/01 تا یک میکرون را به راحتی  تشخیص دهند. این نوع کاشف‌ها دارای محفظه‌ای به صورت نیمه هادی است که به طور مرتب هوای عبوری را یونیزه می‌کند. این یونیزه شدن هوا داخل محفظه توسط پرتو آلفا از یک منبع رادیو اکتیو صورت می‌گیرد. روش کار آن نیز به این صورت است که یون‌های هوا به ذرات باردار می‌چسبد. این موضوع باعث سقوط آن‌ها و کاهش ولتاژ دستگاه می‌گردد. وقتی ولتاژ کاشف تغییر پیدا کند، به عنوان حریق شناخته می‌شود و باعث برقرار شدن جریان در مدار و در نتیجه اعلام حریق می‌شود. اگر محل نصب این کاشف‌ها حاوی هوای مرطوب یا ذرات روغنی باشد  روی عملکرد دستگاه اثر نامطلوب می‌گذارد. به همین دلیل ممکن است که پالس‌های اشتباه به مدار مخابره شود.

یکی از مزیت‌های بسیار مهم کاشف‌های یونیزه سرعت عمل بسیار بالای آن‌ها در کشف حریق است.

کاشف فتوالکتریک

کاشف‌های فتوالکتریک دارای یک منبع یا محفظه‌ای است که در آن نور مرئی یا لیزر قرار دارد که به صورت مستقیم یعنی با زاویه ۹۰ درجه برچشم الکترونیک می‌تابد. اگر تیرگی ناشی از ذرات در داخل محفظه به وجود بیاید، باعث کاهش جریان نور شده و باعث تحریک آن و در نتیجه اعلام حریق می‌شود. این نوع کاشف‌ها مناسب برای آتش سوزی‌های بدون شعله است؛ از دیگر ویژگی‌های بسیار عالی این نوع کاشف‌ها عدم نیاز به تنظیم مجدد در صورت تشخیص حریق بوده که جزء بهترین ویژگی‌های این نوع محسوب می‌شود.

کاشف های حریق از نوع شعله ای

کاشف‌های حریق از نوع شعله‌ای به نور مرئی بسیار حساس هستند. طول موج نور مرئی بین 380-760 نانومتر است. این نوع کاشف‌ها جزو کاشف‌های بسیار سریع محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای که شباهت بسیار زیادی به دسته فتوالکتریک دارند اما حساسیت این نوع از کاشف‌ها بسیار بالاتر است.

کاشف های حریق از نوع گازیاب

کاشف‌های حریق گازیاب، نوع ویژه‌ای برای تشخیص گاز‌های قابل انفجار یا گازهای ناشی از حریق به کار می‌روند. این کاشف‌ها نوعی از وسایل اندازه گیری گازها هستند که کاربرد‌های ویژه و متفاوتی دارند و در تراکم خاصی برای جلوگیری از انفجار گاز اعلام خطر می‌کنند. این نوع از کاشف‌ها معمولا برای یک نوع گاز و در تراکم معین فعال می‌شوند.

کاشف های حریق از نوع لیزری

کاشف‌های حریق از نوع لیزری، بیشتر به صورت تنفسی است؛ به طوری که دود از طریق لوله‌های p.v.c به صورت فشرده وارد شده و از طریق هواکش‌های بسیار قوی به داخل محفظه کاشف مکیده می‌شوند و در جریان لیزر قرار می‌گیرند. محل نصب لوله‌های p.v.c در اطراف محل و در زیر پوشش کاشف است.

چه خطراتی سیستم اعلام حریق را تهدید می کند

استفاده از سیستم اعلام حریق، به منظور کاهش خسارات و جلوگیری از خطر در منازل است. حال اگر بدانید خطراتی ممکن است عملکرد سیستم را تحت تاثیر قرار دهد چه؟ آیا این سیستم ها نیاز به مراقبت دارند؟

یقینا سیستم های اعلام حریق، همانند هر سیستم دیگری نیاز به کنترل دائمی و بررسی دارد. این سیستم ها، ممکن است با رخ دادن برخی حوادث از کار بیفتد. در ادامه به بخشی از اتفاقاتی که ممکن است عملکرد دستگاه را تحت تاثیر قرار دهد می پردازیم:

از کار افتادن سنسورها

سنسور هاس سیستم، باید به صورت دوره ای چک شوند. با برخی از اتفاقات، ممکن است سنسور ها عملکرد مطلوب اولیه را نداشته باشند. تست سنسور ها، به روش ویژه ای انجام می شود که باید توسط متخصصین انجام شود.

قطع برق

برخی از سیستم های اعلام حریق تنها با استفاده از برق ساختمان قادر به فعالیت هستند. در این صورت، با قطع برق، سیستم از کار می افتد. بنابراین بهتر است از دستگاه هایی استفاده کنید که با استفاده از باتری کار می کنند. اگرچه که عملکرد باتری نیز نیاز به بررسی دائمی خواهد داشت تا شارژ باتری در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشد.

از کار افتادن دستگاه اعلام

در صورتی که دستگاه اعلام شما تنها آژیر های متصل به برق باشد، ممکن ایت با قطع یک سیم از کار بیفتد. بنابراین استفاده از سیستم هایی با اعلان های پیشرفته تر، بسیار موثر تر خواهد بود.

سخن پایانی

ما در این مقاله سعی کردیم تا سیستم‌های اعلام حریق و اجزاء آن‌ها را به شما معرفی کنیم. طراحی و نصب سیستم‌های اعلام حریق یکی از نکته‌های بسیار مهمی است که افراد در هنگام نصب باید آن را در نظر بگیرند و با توجه به کاربرد و محیط مورد نظر برای نصب، سیستم مناسبی را جهت نصب سیستم اعلام حریق و کاشف انتخاب نمایند.